Door Els Vegter

De Capita Selecta-cursus Met God 9.0 en Spiral Dynamics richting een (her)nieuw(d) spiritueel perspectief vond begin dit jaar plaats aan de Academie en ging in op het boek God 9.0 dat vertaald is uit het Duits door Dr. Piet van Veldhuizen. Els Vegter nam deel aan deze cursus en deelt de eerste beginselen van het model Spiral Dynamics en hoe zij geraakt werd door het boek God 9.0. 

Uit onze middelbareschooltijd ken ik Piet van Veldhuizen als klasgenoot en zodoende leerde ik onlangs het boek God 9.0 kennen. Het boek raakte mij op een bijzondere manier. Als twaalfjarig meisje ging ik naar de vrijgemaakte school in Rotterdam. Met frisse tegenzin. Het was de kerk van mijn ouders, het GPV en artikel 31. Daarna ging ik studeren in Utrecht en op mijn 23e, in 1983, stapte ik uit de Gereformeerd Vrijgemaakte kerk. Van de kansel werd afgelezen: ‘Aan de gemeenschap der Heiligen heeft zich onttrokken mejuffrouw Elsje Vegter.’ Ik was blij dat het in Utrecht was en dat mijn moeder in Rotterdam deze zin niet hoefde te horen. Ze zou nog denken dat ik naar de hel ging.

We maken een sprong in de tijd naar 2022 waar Piet in zijn eerste college begint met een anekdote. Hij zat bij een gezelschap van recensenten van spirituele boeken. Hij was een beetje geïrriteerd door de modieuze titel van het boek en dacht dat de inhoud niet veel kon zijn. ‘Geef dat boek maar aan mij,’ zei hij tegen de groep en hij dacht snel klaar te zijn met zijn recensie. Meer dan een paar zinnen zou hij er niet aan vuil maken. Het in het Duits geschreven boek raakte hem echter in zijn ziel. Hij had het nauwelijks uit of hij zat in de auto naar München waar de drie schrijvers vandaan komen. Een sterk gevoel dat hij de auteurs moest ontmoeten drong zich op. De rest is geschiedenis. Hij heeft het boek vertaald en geeft inmiddels lezingen en cursussen over God 9.0. Zo kan het Nederlandse publiek kennismaken met een andere kijk op geloof en christendom.

Het is maar een model

In de eerste les van de cursus behandelen we de negen verschillende lagen. Het is belangrijk om het model als een hulpstuk te zien en niet als de realiteit. Het model komt uit Spiral dynamics, een model dat in het bedrijfsleven wordt gebruikt om teams van mensen goed op elkaar af te stemmen. Voor elke laag wordt een kleur gebruikt. Een model dat ook voor het christendom en haar godsbeelden dienst kan doen. Uiteindelijk kan het model helpen om met meer ruimte naar de andersdenkende medemens te kijken. De auteurs baseren zich hierbij op de inzichten van Ken Wilber. De lagen zijn geen levels alsof je van laag naar hoog ontwikkelt. Het zijn eerder bewustzijnsruimtes die opschuiven en afwisselen tussen een ik-laag en een wij-laag.

Steeds ontstaat weer een nieuwe kring die voortbouwt op de vorige waardoor nieuwe elementen, zoals angst om iets kwijt te raken, zich aandienen. Ontwikkeling is altijd spannend.

Jezelf bevrijden

Om een indruk van het model te krijgen, gaan we de lagen langs.

De eerste laag is een ik-laag, de basis in de kleur beige. Hier gaat het over basisveiligheid en overlevingskansen. Het beeld van het kind dat de moederborst zoekt. In religie zou je het kunnen vertalen als troost zoeken bij Maria.

De tweede kring is een wij-laag en is paars van kleur. Dit is een magische laag waar de rituelen thuishoren. Het kaarsje branden voor een dierbare. Het avondmaal, de wierook of Latijnse teksten in de kerk. Het gaat over betovering maar ook over angsten bezweren.

De derde laag is weer een ik-laag en is rood. Hier zetelt het ego, het ik, de woede en ook degene die grenzen stelt. ‘Tot hier en niet verder.’ Een kwaliteit die noodzakelijk is in het leven en begint bij de kleuter die ‘nee’ krijst.

De volgende laag is blauw en is weer een wij-laag. Hier gaat het over loyaliteit en discipline. Het gaat over regels en dogma’s. Enerzijds geven ze veiligheid, anderzijds kunnen ze beknellend worden en de ontwikkeling in de weg staan. In de kinderjaren is het de fase van de leerling.

De vijfde laag is oranje en is een ik-laag. De leerling wordt puber en stelt alles ter discussie. Het gaat over de eigen waarheid ontdekken, experimenteren en jezelf bevrijden van het gezag. Binnen het christendom is dit de ‘God is dood’-periode. In de wetenschap staat oranje voor het intellectuele. Meten is weten. Vanuit oranje kan er smalend over een geiten-wollen-sokkengeloof worden gesproken. Voor spiritualiteit haalt oranje de neus op.

Omgaan met paradoxen

Groen is de zesde laag en is weer een wij-laag. Het gaat over nieuwe verbondenheid en inclusiviteit. Dieren, daklozen, alles en iedereen hoort erbij. De insteek is egalitair, consensus is belangrijk. In het christendom is Jezus hier een belangrijke figuur als inspirator. De sociale goedheid van groen kan ook doorslaan waardoor het iets vermoeiends krijgt – denk aan eindeloze vergaderingen waar iedereen zijn zegje mag doen. Daar volgt een reactie op in geel.

Deze zevende laag is dus geel en het is een ik-laag die veel vrijzinniger is. Eenzaam ook, maar wel verbonden met het geheel. Dit is beige in een hogere macht zou je kunnen zeggen. In het model begint hier de tweede rang. De fase begint waarin je met waardering terugkijkt op alle vorige lagen. Het gaat erom alle lagen in jezelf te koesteren want je hebt ze allemaal nodig. Het betekent ook andere mensen laten zijn waar ze zitten. Het inzicht breekt door dat je niet alles hoeft te weten. Niet alle vragen hoeven beantwoord te worden. Het is de laag van het omgaan met paradoxen.

De achtste laag is turquoise en is een wij-laag. Het is de hogere macht van paars. Het universum wordt ervaren als een bewegend organisme. Het ‘waar’ laten zijn van alle verbanden die er zijn. Denk aan helderziendheid, harmonie, vertrouwen op de kosmos, universaliteit en God als pulserend proces. De waarden die hier gelden zijn waarheid, goedheid en schoonheid.

Greta Thunberg

En dan tenslotte de 9.0-laag met de prachtige kleur koraal. Het is een ik-laag die nog in nevelen is gehuld. Het is rood in de hogere macht. God als datgene wat wij kunnen worden. We weten er nog weinig van. Sommigen noemen de jonge activiste Greta Thunberg een mogelijke afspiegeling. Ze gaat ervoor en wacht niet op draagvlak. Er is geen verschil meer in het belang van ‘ik’ en het belang van ‘wij’.

In het boek God 9.0 is een zelftest toegevoegd zodat je kunt kijken in welke lagen jij zelf beweegt. Je beweegt altijd in meerdere lagen. Een mens is in ontwikkeling op verschillende vlakken, emotioneel, cognitief, moreel en spiritueel. Deze pijlers bewegen zich vaak in verschillende kleurkringen. Het model uit Spiral dynamics is een evolutionair model zowel voor bedrijven als individuen en ook voor religie. Er zit groei in. We zijn altijd op weg naar het wijdere perspectief. Uiteindelijk naar non-dualiteit waarin alles in alles is.

Geraakt

Terug naar wat ik in het begin van dit artikel schreef. Ik was dan wel uit de blauwe kerk gestapt, maar de kerk niet uit mij. Mijn belangstelling voor zingeving, persoonlijke groei en wijsheid nam in de loop der jaren toe. Waar Piet de titel ‘9.0’ irritant vond, sprak deze mij juist tot de verbeelding. Eigentijds en vernieuwend. Ik associeerde hem met updates, harde schijf, software en besturingssystemen. Ik had zin om God 9.0 te lezen. Het mooiste cadeau dat het boek mij heeft gegeven is het inzicht dat ik erbij hoor. Dat ik geen vreemde ex-gelovige ben maar er mag zijn met mijn eigen oranje, groene, gele en turquoise overtuigingen en inzichten. Uiteraard geldt dat ook voor mijn broeders en zusters die in andere lagen en kringen bewegen. De uitdaging is samen te groeien, elkaar te zien, te ontmoeten of te laten en te respecteren.

God 9.0 – de spirituele kansen van het Christendom | Marion Küstenmacher, Tilmann Haberer, Werner Tiki Küstenmacher | Vertaling: Dr. Piet van Veldhuizen | Uitgave in eigen beheer | Te bestellen via www.woordenmetzielenzin.nl

Els Vegter (1960) studeerde sociologie en werkte jaren als freelance journalist. Rond haar veertigste begon ze als beeldend kunstenaar. In schrijven en schilderen vond zij haar creatiekracht. Els is redactielid voor de Academie, schrijft boekrecensies en neemt deel aan diverse Capita Selecta-cursussen. Haar beeldende werk is te zien op www.elsvegter.nl