Het grotendeels nog ongerepte natuureiland Bonaire is de plek waar deze zomer de nieuwe cocktail ‘See You’ op het gebied van geestelijke begeleiding is ontstaan. Ingrediënten: een vriendschap tussen twee, aan de voorloper van de Academie voor Geesteswetenschappen afgestudeerde, geestelijk begeleiders, een zomer samen doorbrengen op Bonaire en diep gewortelde verlangens om te blijven ontwikkelen.

Door het wederzijds op waarde schatten van onze verschillende wijzen van geestelijk begeleiden is er een nieuwe cocktail ontstaan: ‘See You – aandacht voor relaties’. Door het mixen van logotherapeutische kennis met praktische oefeningen en inzichten uit het systemische werk hebben wij (Hanne van Everdink en ik) twee mooie zomeravonden doorgebracht met mensen die aandachtig naar hun relaties wilden kijken. In dit artikel willen wij je iets van onze tropische cocktail laten proeven. Hoe hebben wij logotherapie en systemisch werk gemixt?

Bonaire is een veelkleurig eiland. In felle tinten geverfde huizen, bont geschakeerde vogels en betoverende vissen. De onderwaterwereld op Bonaire is voor mij een onontdekte wereld van koraal, vissen en schildpadden. Er is zo veel tegelijkertijd te zien; te veel om details waar te nemen. Mijn hart nam het over van mijn ogen; verwondering en intense blijdschap. Het systemische werk (als verdere ontwikkeling van het werk op het gebied van familieopstellingen van Bert Hellinger) spreekt over ‘fenomenologisch waarnemen’. Dit begrip laat zich uitleggen door het tegenover ‘analytisch waarnemen’ te plaatsen. Als je iets analytisch onderzoekt, kijk je naar details. Je zoomt in, je kijkt naar de afmetingen van iets en hoe de details zich ten opzichte van elkaar verhouden. Daar tegenover staat fenomenologisch waarnemen. In deze benadering neem je de werkelijkheid zoals die is. Je zoomt uit, je stelt je bloot aan alles wat er is; aan alles wat er wordt getoond. Je hart opent zich en verbindt zich zonder oordeel met alles om je heen. De onderwaterwereld nodigt uit tot fenomenologisch waarnemen.

Je kijkt niet, maar ziet
Je luistert niet, maar hoort
Je bent gewaar
Je neemt waar…

Kun je met zachte ogen en een open hart en geest naar de ander kijken? Tijdens de twee zomeravonden hebben we de deelnemers door middel van twee korte oefeningen het verschil tussen analytisch en fenomenologisch waarnemen laten ervaren. Deelnemers gaven aan dat fenomenologisch waarnemen meer rust, ruimte en onderlinge verbondenheid gaf. En dat terwijl de deelnemers ook aangaven meer contact met zichzelf te hebben en zich bewuster waren van hun lichaam en hun aanwezigheid als onderdeel van het geheel. Met je hart naar een ander kijken, was voor sommige deelnemers een eyeopener. Fenomenologisch waarnemen is een voorwaarde om met de juiste intentie van betekenis voor een ander te kunnen zijn. En daar hebben we een verbinding met de logotherapie van Viktor Frankl aangebracht.

Al vroeg in zijn leven stelde de Oostenrijkse Viktor Frankl (geboren in 1905) zich de vraag naar de zin van het leven. Toen de veertienjarige Frankl zijn biologiedocent hoorde vertellen dat het leven tenslotte niets meer is dan verbrandingsprocessen, sprong de jonge Frankl woedend op uit zijn schoolbank. Een mens moest meer zijn dan alleen zijn lichaam. Frankl ging op zoek. Aan het einde van zijn schooltijd schreef Frankl brieven met zijn stadsgenoot Sigmund Freud. Freud ontdekte de psyché en de verstrengeling met het lichaam. Frankl kreeg als student medicijnen steeds meer moeite met dit beeld van de mens. Waarom zou hij arts worden als er uiteindelijk niets van het lichaam en de psyché van de mens overbleef? Frankl voegde de geestelijke dimensie toe aan het beeld van de mens. Dit is onze gave kern, die de aardse ruimte en tijd overstijgt. En juist met die dimensie kan de mens zijn zin hier op aarde vinden, was de overtuiging van Frankl.

De geestelijke dimensie rust ons met twee unieke vermogens uit. Ten eerste kunnen wij ons gedrag, onze gevoelens en gedachten van een afstand bekijken. Wij kunnen ons bewust worden van hoe wij bijvoorbeeld een ander waarnemen. Analytisch? Staan we klaar met ons oordeel? Vergelijken wij ons met de ander als ware het een wedstrijd in beter, slanker of slimmer zijn? Hoe kunnen wij daadwerkelijk van betekenis zijn, als we een ander vastzetten met onze mening? Nemen we dan de werkelijkheid zoals die ten volle is? Zien we dan de gave kern, de geestelijke dimensie in de ander? Het tweede unieke vermogen is dat wij de ander fenomenologisch waarnemen en in vrijheid de keuze maken om van betekenis te zijn voor de ander. Een ontmoeting van geest tot geest, van open hart tot open hart. Zin wordt niet gevonden in het gesloten circuit dat de mens zelf is, maar door van betekenis voor een ander te zijn.

Deze cocktail smaakt naar meer. De komende maanden gaan wij nieuwe verbindingen tussen de logotherapie en het systemische werk verder uitdiepen. Hoe kunnen wij toch wel abstracte concepten uit de logotherapie niet alleen cognitief maar ook ervaringsgericht overbrengen? Hoe kunnen we het systemische werk inbedden in het logotherapeutische mensbeeld? We hopen onze cocktail ook in de toekomst te mogen serveren.

See You!

Ellen van Son studeerde wiskunde en werkte 17 jaar in het toegepaste onderzoek. Na opleidingen Zingeving & Spiritualiteit (HGU), Energiewerk (Essence College) en Logotherapie (Viktor Frankl Centrum in Wenen) werkt ze sinds 2009 als ondernemende professional op het grensvlak van zingeving en onderwijs. Organiseert retraites op Bonaire. Docent Logotherapie.

Geraadpleegde literatuur

• Stam, J.J. (2016). Systematisch coachen.