Door docent Filosofie Heleen Torringa
Een geheim van de ander niet delen met anderen. Terwijl jij en anderen voordeel kunnen hebben van het openbaren van dat geheim. Nalatigheid? Of kiezen voor de keuze van de ander. Ofwel: discreet zijn.
Muziek: Adriano & Paulina
Stel, je zit in een sollicitatiecommissie. Er is jou uit betrouwbare bron iets ter ore gekomen over een sollicitant die samen met één andere kandidaat kans maakt om de baan te krijgen. Wat je hoorde is dat de sollicitant door zijn vorige werkgever is ontslagen wegens “werkweigering zonder goede reden”. De ontslagen werknemer vond dat hij daar wel een goede reden voor had. Daarover ontstond discussie en die resulteerde in ontslag. Meer weet je niet. De (ontslagen) sollicitant had niet gesproken over zijn ontslag met jullie als sollicitatiecommissie. Wat doe je? Deel je met de andere commissieleden wat je hebt gehoord?
De achtergrond van het ontslag bij de vorige werkgever kan relevant kan zijn voor het functioneren bij jullie. Daarom kun je wat je hoorde delen met de commissie. Je vermoedt dat de andere commissieleden voor de ‘niet-ontslagen kandidaat’ zullen kiezen als je deelt met hen wat je hoorde over de ‘ontslagen kandidaat’. Uit ervaring met je collega’s weet je dat zij niet open zullen staan voor een goed gesprek over de precieze achtergrond van het ontslag. Je kunt er ook voor kiezen “terughoudend te zijn”, ter wille van de ontslagen kandidaat, “omdat je zijn privacy belangrijk vindt”. En omdat je gelooft dat daardoor “het samenleven wordt bevorderd”. (…) “Discretie is nodig om elkaar de ruimte te geven. Het veronderstelt een zekere wederkerigheid.” De keuze om niet te delen wat je hoorde behelst discretie in de woorden van Peter Venmans in het boek Discretie. Essay over een vergeten deugd (2019).
De basisstructuur van discretie is volgens Venmans: je zou iets kunnen doen, maar je laat het na. Het gaat om een bewuste zelfbeperking. “Je houdt je in, niet om er zelf beter van te worden, maar omdat de situatie dat vereist. En uit respect voor de ander. (…) Wie zich discreet gedraagt kiest voor de keuze van de ander.” (…) “Discretie is geen afzondering van de wereld, maar een tijdelijke terughoudendheid. Je dringt je even niet op, omdat je dat in de gegeven situatie ongepast zou vinden. Op een ander moment, wanneer het beter past, zul je juist wel tussenbeide komen.”
In het sollicitatievoorbeeld zou je kunnen denken: ik geef de ontslagen kandidaat het voordeel van de twijfel en weiger zijn kans op de baan te verkleinen door te delen wat ik heb gehoord. Mocht de commissie voor deze kandidaat kiezen en er ontstaan later problemen rondom werkweigering, is die nieuwe situatie reden om je wél uit te spreken. In dat geval weegt het belang van de organisatie zwaarder dan het belang van een individuele werknemer. Discretie vereist, in de historische conceptanalyse van Venmans, oordeelsvermogen en terughoudendheid. Dankzij de christelijke wortels van het begrip discretio veronderstelt discretie de bereidheid om je een oordeel te vormen over wat er gaande is in de wereld. Het gaat niet om wegkijken en niet om algehele afzijdigheid.
Vanaf de moderne tijd, in de 17e eeuw, kreeg het woord discretie de huidige betekenis van terughoudendheid. Voor Venmans is juist de combinatie van ‘onderscheid en terughoudendheid’ van belang om discretie in onze tijd van transparantie als levenskunst voor te stellen. “Er hoeft niet op elk oordeel onmiddellijk harde actie te volgen. Soms is het beter om geduld te betrachten en even af te wachten, alvorens in te grijpen.” (…) De wereld heeft behoefte aan onze actieve betrokkenheid, ongetwijfeld, maar ook aan een zekere afstandelijkheid en zelfs gelatenheid. Discretie zorgt ervoor dat er ruimte kan ontstaan waar wij samen met anderen kunnen gedijen, waar we ons tegelijk beschermd en onbekeken voelen. Alles wat ons lief is, heeft onze discretie nodig.”
Wat zou jouw keuze zijn in het sollicitatievoorbeeld? En als je denkt dat dit geen kwestie is van discretie, wanneer en waarom zou je deze vergeten deugd dan wél kunnen toepassen?