Deze prachtige ‘tegeltjeswijsheid’, zoals Hein van Dongen dit noemt, is afkomstig van Aristoteles. Hein is docent Westerse Filosofie aan de opleiding Spiritualiteit & Zingeving en laat in deze 17 minuten durende video zijn filosofische licht schijnen op de lerende samenleving, een onderbelicht concept dat volgens hem meer gevulde emmers voortbrengt dan ontstoken lichten.
De mens is de emmer, en het duurt heel wat jaren voordat we zijn gevuld. Maar niet alle informatie in die emmer hebben we ons hele leven nodig. Door veranderingsprocessen in die samenleving raakt informatie verouderd. Alles wat we hebben geleerd over hoe je bijvoorbeeld een stoker kunt zijn op een stoomlocomotief is nu niet meer relevant. Bovendien blijven wij, als emmer, ook niet hetzelfde: soms verandert iets dat we hebben geleerd onze kijk op zaken omdat de informatie wat met ons heeft gedaan.
Er bestaan verschillende vormen van leren: bij een statische vorm van leren (de informatie is zoals deze is en moet je gewoon zo kennen, zoals de tafel van 12) internaliseer je wat er al is. Bij een dynamische vorm van leren, waarin verandering een rol speelt, creëren we nieuwe kennis. En in de mystieke tradities vinden we nog een andere vorm van leren, namelijk ontleren. En dat is iets anders dan afleren. Het is een vorm van leren die te maken heeft met het doorzien en loslaten van onze eigen percepties en concepten.
Volgens Hein moeten we proberen om een nieuwe (leer)ervaring de plek te geven die het toekomt, zonder deze steeds ijken aan dat wat we al weten. Voortaan vertellen we onze kinderen dat ze nu iets leren waar ze de komende vijf jaar wat aan hebben. En daarna leren ze weer iets nieuws. We zijn te gehecht aan wat we hebben geleerd. Daardoor is het voor ons moeilijk om iets te leren in de wetenschap dat we die kennis over vijf jaar niet meer nodig hebben omdat de samenleving is veranderd, of wijzelf. Dat brengt te veel onzekerheid met zich mee.
“Ik denk dat die acceleratie van veranderingen in onze samenleving doorzet, en we moeten proberen met elkaar een klimaat te scheppen waarin we die onzekerheid en die snelle opeenvolging van veranderingen aankunnen. Dat is een veel grotere uitdaging dan kinderen de tafel van 12 leren.”