Robert te Pas heeft jarenlange werkervaring in de zorg- en welzijnssector. Binnen zijn eigen praktijk is hij zelfstandig trainer, coach, opleider in Zorg en Welzijn en energetisch counselor. Bij de opleidingen Geestelijk Begeleider en Verlies-, Rouw- & Stervensbegeleiding is Robert docent Gespreksvaardigheden. Welke inspiratietip deelt hij graag met ons?

Een hedendaagse Plato?

Het zal ergens rond de zomer van 2022 zijn geweest dat ik op een zonnige middag aan het mijmeren was over het leven en de wereldse actualiteit. Stikstofprotesten, de oorlog in Oekraïne, naweeën van de coronacrisis, opwarming van de aarde, toenemende zorgen bij jongeren, polarisatie – genoeg stof tot nadenken.

In deze zijnstoestand dwaalde ik in mezelf verder en in een lichte middagdroom kwam Plato’s grot in beeld. Ik vroeg me af of dit beeld een constante eeuwigheidswaarde heeft en actueel in te zetten is, of dat we ondertussen allemaal onze ‘eigen individuele grot’ hebben gecreëerd als zelfbenoemde platonisten? Hoe zou Plato hebben gereageerd op de ontwikkelingen in deze tijd? Zo ontstond mijn vraag of er een ‘hedendaagse Plato’ te vinden is die vanuit zijn-/haar-/hen-perspectief een (ander) bruikbaar kader kan aanreiken als houvast of vertrekpunt in mijn plaatsing van de stroom van de actualiteit en individuele waarheden.

Filosoof en hoogleraar
Mijn vraag werd bij ‘toeval’ de volgende dag beantwoord in de bibliotheek waar ik het boek De vermoeide samenleving van Byung-Chul Han tegenkwam. Dit resoneerde direct en terwijl ik dit schrijf heb ik inmiddels met enthousiasme verschillende essays van hem gelezen en drie boeken: De vermoeide samenleving (2010), Psychopolitiek (2015) en De palliatieve maatschappij (2020).

Byung-Chul Han is een Koreaans-Duitse filosoof en hoogleraar aan de Universiteit voor de Kunsten in Berlijn. In zijn boeken beschrijft hij vanuit de actualiteit zijn kritiek op de prestatiemaatschappij en ons handelen in het teken van productie en consumptie. Met de voortdurende blootstelling aan prikkels, impulsen en informatie maken we onszelf beperkter in plaats van rijker, stelt hij.

Big Data
Als licht afvallige van sociale media spreekt Hans visie op deze zogenaamde vrijheid van meningsuiting mij aan. Hij beschrijft het verlangen van sommige gebruikers om hun innerlijke roerselen te delen als bijna pornografisch en beschrijft hoe we onszelf via de ‘Big Data’ vrijwillig aanbieden bij machthebbers in de controlemaatschappij.

Ik ervaar Byung-Chul Hans boeken als een prikkelend kader en op z’n minst een uitdagende actuele bron om uit te putten.

‘Algofobie’
In zijn boek over de palliatieve maatschappij schrijft Han over het begrip ‘algofobie’, een algemene angst voor pijn die zijn grondslag heeft in een maatschappelijk paradigmawisseling waarin negativiteit vermeden moet worden. Hij duidt pijn als een geheimschrift dat vanuit hermeneutiek begrepen en gedragen mag worden. In plaats van een algehele anesthetisering van de maatschappij zouden we pijn als werkelijkheid moeten zien en kunnen verwoorden of verbeelden via een poëtica van deze pijn; in taal, klank, beeld, kunst en in een gedeeld narratief of levensverhaal. Hij vindt dat we ook in deze vermoeide samenleving verleid kunnen worden tot een gelatenheid waarin ontspannen sociale relaties kunnen ontstaan.

Prikkelend kader
Ik noem hier slechts een aantal items, thema’s en reacties uit zijn verschillende boeken. Ik ervaar Byung-Chul Hans boeken als een prikkelend kader en op z’n minst een uitdagende actuele bron om uit te putten. Hij is scherp en confronterend en geeft interessante stof tot nadenken. Hij maakt het je niet gemakkelijk. Hij geeft uiteindelijk niet de oplossingen maar laat wel richtingen zien waar we naar toe kunnen ontwikkelen.

Zie ik hier dan toch weer het licht uit Plato’s grot…?