Door Academie-student Sharon Reeb

Let op: dit artikel is een long read

 

Maart 2020

Het Coronavirus, dat begin 2020 opdook in China en zich wereldwijd snel verspreidde, is op het journaal. Een grafische weergave op tv, waar het slachtoffergetal op 666 staat. Is dit getal een waarschuwing voor de mens en dat de mens moet nadenken over waar ze mee bezig is? Deze vraag verwijst naar het laatste hoofdstuk van het Nieuwe Testament: De openbaring van Johannes, waarin het getal 666 wordt gelinkt aan de Antichrist. Alsof de wereld vergaat door de zonden van de mens en de Antichrist de ruimte krijgt om daaraan mee te werken. Maar zit er een kern van waarheid in deze vraag? Er wordt wereldwijd volop gedemonstreerd tegen onrecht. Alleen al in Nederland is er volgens de media de afgelopen 3 jaar nog niet eerder zo massaal gedemonstreerd. Is de rek eruit bij de mens en de natuur? Is de mens zo tolerant of onverschillig geweest, dat de grenzen van de Gulden Regel al lang en veel te ver zijn overschreden? “De wereld is van de kaart.” Misschien hoort dat bij het opgroeien van de mens.

 

Ethiek in ontwikkeling

Waar en wanneer mensen ook samenleven, in de samenleving komt het tot altijd tot een punt waarin overeen wordt gekomen hoe (samen) te leven, om te kunnen overleven. En hoe zinvol (samen) te leven om groei en ontwikkeling te ervaren als groep, maar ook als individu. Er ontstaan, vaak onder leiding van een wijze (lees: met status, macht) man of vrouw, rituelen, mythen en verhalen, religies, regels en wetten, die mensen verder op weg helpen om het goede (lees: wat hoort) te doen.

In historisch perspectief, over een tijdbestek van slechts 4000 jaren, hebben wij kennisgenomen van grote en kleinere religies en beschavingen, die ethische geschriften hebben vastgelegd. En hebben we diverse wijsgeren leren kennen die nadachten over de ethiek in al zijn facetten, ook in de hedendaagse tijd. Wat je dan ziet, is dat de ethiek in historisch perspectief een ontwikkeling in nuances laat zien, een vooruitgang, waardoor steeds meer individuen en groepen kunnen participeren in de samenleving, maar waarbij gelijktijdige ongelijkheid ook aanwezig is. Alle ontwikkelingsfasen werken dan naast elkaar door gedurende de tijd, wereldwijd, met als rode draad de bezieling van de mens.

Deze rode draad, de bezieling van de mens, nodigt uit om te komen tot een eenheidsgevoel met elkaar, omdat de Gulden Regel alle tijden en beschavingen overstijgt. De ethische meetlat is voelbaar en niet in woorden uit te drukken en overstijgt de spreekwoordelijke Toren van Babel.

 

Is de ethiek nu in groei of verval?

Daar waar de gelijktijdige ongelijkheid heeft kunnen bestaan is er vanaf de 17e eeuw – met de komst van de functionele differentiatie, de Copernicaanse revolutie en de Baconiaanse wetenschap – een breuk ontstaan in de tijdsgeest. Het voor-modernisme met het Hemelse Baldakijn maakten plaats voor het modernisme en Secularisering, het Postmodernisme en het Relativisme, waarbij alle gedrag en uitingen oké worden gevonden en ieder zijn leven voor zichzelf moet weten te leven.

De tijd van de grote verhalen is voorbij met als gevolg de focus op kwantiteit (wetenschap tegen elke prijs), het verzaken van het aangaan van morele kwesties op politiek niveau, met als gevolg daarvan de vele protesten wereldwijd door het volk en de ingenomen ruimte door manipulatieve machthebbers (666, de Antichrist), ook juist door degenen die de grote verhalen eerder in stand hielden.

 

Ethiek in verval: gemis aan een moreel voorbeeld

Het volk krijgt geen moreel verhaal meer als voorbeeld waar ze zich aan kunnen staven. Die zijn er misschien wel, maar door onwetendheid en taalverschillen zijn ze niet makkelijk meer te vinden. Door de verdwenen verhalen en de ontgoocheling daardoor, ontstaat er ruimte voor nieuwe grote verhalen (Narratieve Ethiek). Het risico is dat deze ruimte wordt ingenomen door personen met de intentie om morele waarden naar hun hand te zetten, gebaseerd op emotie (Heteronome Deontologie) in plaats van de rede. Leidt dit tot verval?

Naar mijn mening hoeft dit niet persé tot uiteindelijk verval van de mensheid en de aarde te leiden. Ik ben optimistisch over dat dit slechts een fase is in de tand des tijds, een groeifase van de mensheid. Er is altijd een tegenverhaal, een tegenkracht, waarbij het goede het kwade overwint, wat je daaronder ook mag verstaan. Dat gaat echter stap voor stap. Ik bekijk deze materie dan ook vanuit de ontwikkelingspsychologie. En ik denk ook dat ethiek hier om gaat. Zingeving, groei en ontwikkeling, ook op metafysisch niveau. De chaos van het postmodernisme, het losmaken van de grote verhalen en de instituten en het rationele, doen mij denken aan de puberfase van de mensheid; op naar jong volwassenheid en verder.

 

Ethiek in de groei: Een betere ethische maatstaf

Er leven thans al groepen mensen die verschillen kunnen overstijgen volgens een nieuwe ethiek, in hun eigen communes en leefgemeenschappen. Er bestaat een dorp in India, waar geen politiek is, geen regering, geen geld en waar besluitvorming met consent is. Vrouwen en andere groepen die zich minderwaardig behandeld voelen staan nu op voor hun rechten. Vanuit de zorgethiek, het feminisme, is de tijd gekomen voor ethical leadership, om weer balans te brengen in deze verscheurde tijd. Deze strijders willen de balans herstellen als antwoord op het Postmodernisme.

Maar wat is goed en wat is slecht? Om te komen tot een nieuwe tijd met een betere ethische maatstaf in een hernieuwd evenwicht is het misschien wel nodig dat het Postmodernisme die nieuwe tijd eerst voorgaat. Al jaren wordt er een kanteling binnen alle systemen verwacht, ook in Nederland, zoals de Nederlandse visionair Jan Rotmans predikt. Vanuit diverse disciplines, onder andere sociologie, psychologie, filosofie, economie, historici en politiek wordt er mee gekeken. Een grote rol in de kanteling van de samenleving zijn de media en journalistiek. Zijn zij uitgerust de burgers te stimuleren om vooral zelf verantwoordelijkheid te nemen en na te denken over wat voor hun ethisch goed aanvoelt; voor zichzelf en de ander en ons allemaal (Driehoek van Ethiek)?

 

Bezieling en zingeving

Vanuit de gevolgen van het pluralisme zijn er steeds meer mensen ongelukkig in hun leven bij gebrek aan zingeving. Dat moet, als mechanisme, wel een groot kritisch tegenverhaal triggeren. Hier komt de bezieling van de mens weer om de hoek kijken. Het is zo oud als de mensheid dat het mechanisme van goed en kwaad vanuit die bezieling zijn werking doet.

Als we vanuit de zorgethiek beginnen bij het openstaan voor onszelf in dit leven, daarna voor onze onderlinge relaties, met de onderwijzing van de Driehoek van Ethiek (Ricoeur) in opvoeding, onderwijs en in arbeidsrelaties en politiek, kan er meer begrip voor het zelf en de ander worden gekweekt en gewerkt worden aan een gezamenlijk doel en verhaal. Door inzet van goed toegeruste waarheidszoekers (journalistiek en media) en rechtvaardigheidsstrijders kunnen doofpotschandalen uitkomen en vele verborgen machthebbers worden ontmaskerd, waardoor verborgen delen van het oude, maar ook (!) het nieuwe verhaal naar boven komen. In het begin wordt dat niet meteen gezien door de massa, maar uiteindelijk zullen ook bij de massa de sluiers van de postmodernistische onwetendheid neervallen, wat nu eenmaal tijd kost.

 

De Apocalyps – het nieuwe begin

Het einde der tijden, is misschien wel hier en nu. Het coronavirus wint nu aan terrein, wereldwijd. Landen gaan dicht, lockdown van alle systemen. Het nieuwe begin, de “Spirituele Humanistische Lente” is in opkomst. Het mechanisme is in werking gesteld. Want het goede overwint het kwade, wat dat ook moge betekenen. En de evolutie van de menselijke ziel wordt zo gewaarborgd. Binnen alle lagen van de maatschappij wordt de mens geraakt. De ingedutte moraliteit van het postmodernisme maakt plaats voor een nieuw verhaal. Frisse, creatieve, duurzame, respectvolle, erkennende en vooral menselijke verhalen van alle generaties komen nu samen. Want het menselijke bloed kruipt waar het niet kruipen kan. De mensheid komt in opstand. De menselijke ziel is klaar voor meer bezieling en een nieuwe ethische maatstaf. Dat is mijn geloof, mijn grote verhaal.

Sharon Reeb is derdejaars student Transpersoonlijk Counselor aan de Academie voor Geesteswetenschappen. Ze is actief op het gebied van jeugd en jongeren (opvang, onderwijs en zorg) en begeleidt ouders op hun weg naar innerlijk leiderschap.