Zelfs in een pragmatisch bolwerk als het bedrijfsleven en in managementkringen is spiritualiteit een hot item. Het nadeel daarvan is dan wel weer dat het uiteindelijk tamelijk inhoudsloos wordt. Elke soort activiteit, hoe banaal ook, krijgt dan een upgrade door het ‘spiritueel’ te gaan noemen. Het begrip wordt uitgehold totdat er weinig meer over blijft dan een holle reclame slogan. Iets soortgelijks is gaande met modewoorden als ‘passie’ en spirituele astrologie.

Als astroloog lees ik met regelmaat artikelen over spirituele astrologie. Dat wil zeggen, over allerlei astrologische factoren in de geboortehoroscoop die spiritueel geduid zouden kunnen, of moeten, worden.

In feite zijn alle klassieke en moderne horoscooponderdelen, van planeten (de Zon! De zwarte Maan! Pluto!) tot huizen (huis 9: je Spirituele Pad!) tot gelukspunten (het Pars van Geloof!) of speciale punten (de maansknopen!) allemaal al eens een keer aangewezen als zou het de aanduider zijn van de diepste spirituele essentie van geborene. De uitroeptekens achter de hier genoemde factoren zijn bedoeld om aan te geven hoezeer men ervan overtuigd is dat het (alleen, of vooral) die factor is die de diepste essentie en bedoeling van je incarnatie zou weergeven. Genoemde factoren worden geacht de kern van je bestaan te definiëren, de meest betekenisvolle factor van je horoscoop, omdat die verklaart waarom je besloten had nog een aardeleven te willen. De reden van je incarnatie. Waar het heen moet met je.

Dat is nogal wat. De claim dat je met één horoscoopfactor feitelijk de essentie van iemands leven te pakken hebt, de reden van diens bestaan. Wow. Daar horen mooie spreuken bij, zoals deze van Mark Twain: “De twee belangrijkste dagen van je leven zijn die wanneer je geboren wordt, en de dag dat je erachter komt waarom.” Prachtig. Maar helaas klopt het niet. Je kunt niet één factor in de horoscoop aanwijzen als de ultieme bron van zelfkennis. Alle horoscoopfactoren zijn stukjes van de grote puzzel die jouw leven is.

Spirituele astrologie?

Het zal veel astrologen en cliënten misschien verbazen dat in klassieke astrologische teksten verwijzingen naar hogere instanties achterwege bleven. Wat ons bereikt uit de klassiek astrologische literatuur is een vrij droge, ‘wetenschappelijk’ aandoende, seculiere astrologie. Van enige verwijzing naar een spirituele of religieuze overtuiging is nauwelijks sprake.

Men vindt in de handboeken over astrologische methodologie nauwelijks verwijzingen naar of beschrijvingen van mythologieën, geen transcendente meesters die de oude astrologen geïnspireerd zouden hebben, geen door inspiratie, channeling of andere tussenkomst van geesten of wezens geopenbaarde horoscoopduidingen.

De astrologie die de klassieken bedreven was—in de moderne zin van het woord— esoterisch. En om die reden hoefde het niet nog eens uitgelegd en verdedigd te worden als een goddelijk instrument. De enige verwijzingen naar God (of Allah) die men daarom tegenkomt in die geschriften was om diens majesteit in alles te erkennen. Dat begon met name in de Arabische astrologie (600-1200 na Chr.). Om aan te geven dat Hij in laatste instantie de macht heeft om de door de horoscoop aangeduide lotsbestemmingen te laten plaatsvinden, te verhinderen of te veranderen.

De opvallende afwezigheid van God in de oude astrologische teksten kwam niet voort uit een gebrek aan eerbied, maar was het gevolg van het feit dat de astrologie (naast andere wetenschappen) gezien werd als de vanzelfsprekende weg náár God. Hoewel men in deze democratische 21e eeuw van mening is dat élke esoterische subcultuur en afsplitsing er aanspraak op mag maken ‘een Koninklijke weg’ naar het Goddelijke te zijn, was deze rol in vroeger tijden voorbehouden aan (vooral) de astrologie, de alchemie, en de theurgie.

Spiritualiteit wordt een evolutieleer

Wat opvalt aan die moderne spirituele astrologie is dat ze vaak sterk gekleurd is door de 19e eeuwse opvattingen en filosofieën die toen opgang deden. Een zeer belangrijke daarvan – die de (spirituele) astrologie nog steeds in haar greep lijkt te hebben – is de evolutietheorie.

Eindeloos zijn de verhalen over waar we heen zouden moeten met onze zielegroei. Welk uiterst belangrijk proces nu weer driftig aan de deuren van ons bewustzijn klopt. Je groeit en evolueert je rot tegenwoordig. Elke planeetomloop – hoe kortdurend en miniem ook – wordt gezien als een noodzakelijk en niet te missen ontwikkelingsproces, als een hele belangrijke vernieuwing. Elke transit van een willekeurige planeet is het zoveelste stadium in de spannende evolutie van je bewustzijnsproces. Werkelijk? Is het niet zo dat die cycli misschien een herhaling van zetten zijn, die (de bedoeling hebben) je aan iets herinneren? En een herinnering gaat terug in de tijd, niet vooruit. Plus ça change, plus c’est la même chose.

Dit evolutie idee is op een aantal gebieden precies het tegenovergestelde van de methoden en technieken die vroeger geprezen werden als spiritueel. Is een bekering (omkering naar de bron) hetzelfde als de moderne bewustzijnsevolutie, die nagejaagde grote bewustzijnssprong voorwaarts? Is de drang voorwaarts – evolutie – hetzelfde als het je herinneren van je oorsprong? Ik dacht het niet.

Spiritueel risico

Valkuil van dit evolutie denken – en er eigenlijk mee in tegenspraak – is het idee van de maakbaarheid van het leven. Ook van het spirituele leven. Maakbaarheid is in tegenspraak met het idee van evolutie omdat dit laatste een natuurlijk proces van vooruitgang en ontwikkeling veronderstelt te zijn. Maakbaarheid daarentegen veronderstelt een actief ingrijpen, veronderstelt zelfsturing. Maar is die zelfsturing niet het management van een proces dat feitelijk vanzelf gaat? In intieme wisselwerking met omgeving, natuur en omstandigheden? Of zoals de Grieken van mening waren: we zijn ons niet altijd bewust van wie we zijn, maar wel dat we dat vanzelf worden.

De evolutieleer raakt hier verward met de Amerikaanse droom en verwordt tot vaak tot een Totalitaire Algehele Zelfbeschikking mythe. Het is de aloude ‘geluk/succes/liefde/welvaart is een keuze’ filosofie. De ‘alles lukt als je het maar (genoeg) wílt’-visie. Filosoof Alain de Botton meldde al dat dit idee al snel een tweedeling in het leven roept, de succesvolle en gearriveerde mensch, en de tegenhanger ervan, de loser. Als het leven niet meezit, of je krijgt niet de goede of juiste kansen, dan heb je blijkbaar iets niet goed gedaan. Of heb je het niet genoeg gewild. Sukkel. Eigen schuld, dikke bult. Had je maar harder moeten willen.

Oh ja, en als het dan allemaal niet lukt, dan moet je ‘los laten’.

Spiritualiteit en het lot

“Alles is bepaald door het Lot. Als een diefachtige slaaf, die ik daarvoor sla, zich beroept op mijn leer door te zeggen dat het Lot had bepaald dat hij zou stelen, voeg ik eraan toe: ‘ook dat je afgeranseld wordt”, aldus Zeno. Alle spiritualiteit is (stevig) geworteld in de wereld. Zo niet, dan zweeft men. Wat is bijvoorbeeld het eerste dat je moet doen als je gaat mediteren? Aarden, gronden!

Als je een willekeurige spirituele meester vraagt waar jouw pad ligt. Dan zal hij zeggen ‘voor je voeten’. Als je hem/haar vraagt ‘hoe vind ik mijn levenspad?’ zal hij/zij zeggen, ‘door nu een eerste stap te zetten’. In spirituele kringen is men van mening dat je leven als zodanig jouw ‘pad’ ís, je spirituele pad. Daarbij wordt benadrukt dat dit pad ten allen tijde voor je (open) ligt, en ook altijd voor je zál liggen, iedere dag opnieuw. Als dat zo is, dan is het bewandelen van dit pad dus niet alleen gelegen in het bespiegelend uitpluizen van de innerlijke (psychische) gevolgen of oorzaken van uiterlijke belevenissen en avonturen (gebeurtenissen), maar in het actief bewandelen van dat pad. Het innerlijke leven vindt er juist zijn bestaansgrond in. Je uiterlijke leven én je innerlijke houding daartegenover, sámen, dat is jouw levenspad, dat is jouw levensweg. Het ene van het andere scheiden is kunstmatig en onzinnig. Hoe innerlijk iemands pad ook is, het ligt altijd in de wereld. Het ene staat niet los van het andere.

Het spirituele onttrekt zich dus niet aan de wereld, het richt zich er juist expliciet óp, is er in ingebed. Er is toch een reden waarom je incarneert? Reïncarnatie en her-belichaming is toch juist de bedoeling? Een gewenste, noodzakelijke of een gekozen verstoffelijking? Je hebt/had specifieke intenties en doelstellingen die je in je huidige leven wilt verwezenlijken, of je mee uiteen wilt zetten. De reïncarnatieleer legt er dus nadruk op dat je door levenservaringen tot bewustzijn komt, ál je levenservaringen, niet alleen je innerlijke. Omhels dus het leven, en vooral ook de gebeurtenissen daarin, want je had er (blijkbaar) een bedoeling mee toen je ze koos of erin terecht kwam. Jouw Lot is de werkelijkheid waarin jíj leeft, en die heeft zowel een innerlijke (persoonsgecentreerde) kant als een uiterlijke (gebeurtenis georiënteerd).

Besluit

Ik ben een op en top moderne astroloog, maar ik wil me niet op een pad begeven (of laten jagen) dat zo eigentijds is dat het me voortdurend voort jaagt, vooruit jaagt, naar beter, sterker, sneller. De begeleidende reclamekreten: “Heiliger!, Esoterischer!, Spiritueelst!” zouden ons allemaal achter de oren moeten doen krabben. Bewust zijn, niet worden.

---

Martien Hermes is astroloog, gespecialiseerd in klassieke astrologie en geboeid door de grote diepgang en rijkdom van deze astrologie. Heeft een eigen praktijk en is docent aan de Academie voor Geesteswetenschappen.