Met Kerst gedenken we de geboorte van Christus. En voor mij is Kerst het feest van de hoop. Het kind dat er niet zijn mocht, kwam ter wereld en werd een voorbeeld voor velen. Een teken van hoop.

Ik hou graag vast aan dat beeld, hoe moeilijk soms ook. In Trouw van 17 november stond een mooi artikel, waarin twee leden van het theologisch elftal aan het woord komen; Mohammed Ajouaou, Islamitisch geestelijk verzorger in gevangenissen, en Matthias Smalbrugge, hoogleraar Europese cultuur en christendom aan de VU. De titel van het artikel luidde ‘Tussen hoop en gelatenheid’. En daarin ligt voor ons een opdracht besloten. De opdracht om onszelf en mensen die we begeleiden te helpen de Aristotelische deugden te ontwikkelen die nodig zijn om het goede midden te vinden. Een opdracht die mijns inziens ook inhoudt dat we niet vervallen in een positivisme dat doet alsof we met onze autonomie en eigen regie alles in hand hebben. Dat is natuurlijk niet zo. Vandaar: tussen hoop en gelatenheid en mijn focus nu ligt op hoop, het is tenslotte bijna Kerst.

In tegenstelling tot positivisme, zo zegt Smalbrugge, erkent hoop dat er onmacht in ons zit, dat het vermogen om de toekomst vorm te geven beperkt is. In de Griekse Mythologie is hoop, zo zegt hij, het moment dat je je niet laat opsluiten in het heden. Hoop doorbreekt de ééndimensionaliteit waarmee dit opsluiten gepaard gaat. Hoop laat je naar verleden, heden en toekomst kijken. Hoop gaat, en ik citeer hier nog steeds Smalbrugge, over verantwoordelijkheid nemen voor heden en verleden en je daar toch niet in laten opsluiten. Tegelijkertijd erkennen dat de toekomst niet zomaar dé oplossing is voor alles dat misgaat in het heden.

Ajouaou stelt het vanuit zijn Islamitische geloof net wat anders: De Koran, zo zegt hij, heeft meer aandacht voor niet-wanhopig-zijn dan voor hoopvol zijn. Er staat bijvoorbeeld: ‘geef de hoop op barmhartigheid niet op’ en ‘aan Gods bemoediging wanhopen slechts de ondankbaren’. Het gaat er volgens hem vooral om niet wanhopig en ontmoedigd te raken, want dan raak je verlamd en word je passief.

Onze opdracht dus. Helpen hoop en het niet-wanhopen te blijven koesteren.

Hoop voor de wereld waar alles wat leeft de plek mag krijgen die Christus niet mocht hebben.

Hoop voor allen die in gebieden leven waar oorlog woedt, oorlog waar ze vaak zelf part noch deel aan hebben.

Hoop voor alle mensen in gebieden waar het leven steeds moeilijker wordt door veranderingen in het klimaat.

Hoop voor ons land, dat in de greep is geraakt van wantrouwen en uitsluiting, maar waar ook krachten zijn die zich hiertegen met hand en tand verzetten.

Hoop voor onze directeur Philippe. Hoop die de vrees voor wat de kanker teweegbrengt ruimte geeft. Hoop dat het hém en óns gegeven is dat hij terugkomt naar de Academie

Hoop voor ons, studenten en docenten van de Academie, dat we de wereld een beetje beter kunnen maken met alles wat we in ons hebben: groeiend zelfvertrouwen, de wetenschap dat we niet alleen zijn. Inspiratie en vaardigheden om mensen om ons heen te kunnen helpen zich te verhouden tot wat zich in het leven aandient.

Laten we elkaar vast houden en samen de kracht ontwikkelen die nodig is. Met hoop als bron van inspiratie om het goede te doen, de grote en kleine draken die we tegenkomen te weerstaan.

De 19^e eeuwse Duitse dichter Rainer Maria Rilke dichtte hierover:

Wellicht zijn alle draken in ons leven
Uiteindelijk prinsessen
Die er in angst en beven slechts naar haken
Ons eenmaal dapper en schoon te zien ontwaken.

Wellicht is alles wat er aan verschrikking leeft
In diepste wezen wel niets anders dan iets
Wat onze liefde nodig heeft.

…………

Ik sluit af met woorden van Paulus. In zijn brief aan de Corinthiërs lezen we: ‘Dit is wat blijft: geloof, hoop en liefde, deze drie, maar de grootste daarvan is de liefde’.

Over Liefde luisteren we 7 februari, op onze Dies-viering, naar Willem Glaudemans. Hij houdt dan een lezing met de titel: Universele liefde als levensmissie.

Ik wens ieder vast een mooie Kerst en een fijne jaarwisseling. We zien elkaar weer in januari.

 

Eveline Bolt, waarnemend directeur Academie voor Geesteswetenschappen