De hermetische levensbeschouwing in Mozarts laatste opera

Capita Selecta-cursus
Docent Tjeu van den Berk
Vier ochtenden vanaf zaterdag 11 maart 2023
Van 10.30 tot 13.00 uur

Waar de cursus over gaat

Die Zauberflöte, de laatste opera van Mozart, heeft vanaf de première in 1791 tot nu toe de gemoederen sterk beziggehouden. Heeft de muziek van meet af aan tienduizenden weten te ontroeren, over de strekking van het sprookjesverhaal bleef men fundamenteel verdeeld. Tjeu van den Berk heeft een opmerkelijke bijdrage geleverd aan de ontsluiering van het libretto. Volgens hem beeldt de opera de mystieke inwijding van de menselijke ziel uit met behulp van alchemistische symbolen zoals beleefd in de vrijmetselaarsloges in Wenen.

Mozart was vrijmetselaar. In zijn inwijdingsrituelen stonden de alchemistische symbolen centraal. De alchemisten wilden ‘vuur’ en ‘water’ verbinden tot een ‘heilig huwelijk’, tegenstellingen verenigen, zowel op materieel als op spiritueel vlak. Voor Mozart en zijn logebroeders betrof het hier een spiritualiteit waarin de duistere en lichtende krachten in een mens een huwelijk dienden aan te gaan. In zijn opera heeft hij die visie allegorisch ‘ten tonele’ gebracht.

Deze cursus bestaat uit vier interactieve lezingen op zaterdagochtend.

Bijeenkomst 1: Die Zauberflöte, een alchemistische allegorie

Tijdens deze eerste bijeenkomst wordt aangetoond dat de personages in de opera de alchemistische stoffen symboliseren, die vanuit de duisternis naar het licht, een mystieke louteringsweg afleggen. Dit gaat gepaard met het vertonen en beluisteren van muziekfragmenten.

Bijeenkomst 2: De alchemistische weg van de menselijke ziel

Tijdens deze bijeenkomst wordt aangetoond dat wat zich op de bühne afspeelt, in feite de ontwikkeling symboliseert van de levensbeschouwelijke weg van een mens.

Bijeenkomst 3: Alchemistische en vrijmetselaarssymbolen

Tijdens deze bijeenkomst worden de archetypische symbolen van alchemisten en vrijmetselaars gevisualiseerd.

Bijeenkomst 4: Hermetische principes

Tijdens deze laatste bijeenkomst wordt een samenvattend overzicht van een hermetische levensvisie gegeven, die sterk afwijkt van een rationele levensbeschouwing. Ze zijn allebei van node maar de westerse cultuur is de wereld van ‘Hermes Trismegistos’ sterk uit het oog verloren.

Aanvullende literatuur

Tijdens de bijeenkomsten wordt literatuur verstrekt en gewezen op verdiepende literatuur.

Voor wie is deze cursus?

Deze cursus, bestaande uit vier interactieve lezingen, is voor iedereen die:

• Geboeid is door de relatie tussen kunst en levensbeschouwing.
• Geïnteresseerd is in de hermetische stromingen in onze cultuur.
• Het belang inziet van initiatie naast informatie in de leer- en opvoedingsinstituten in onze maatschappij.
• De wereld van de alchemie wil verkennen.
• Geïnteresseerd is in Mozart als vrijmetselaar en in zijn vrijmetselaarsmuziek.

Vaardigheden en competenties na het volgen van deze cursus

Met het volgen van deze cursus:

• Verkrijg je inzicht in een belangrijke alternatieve levensbeschouwelijke stroming in de westerse cultuur.
• Word je gevoelig voor een levensbeschouwing die op initiatie gericht is, en niet zozeer op informatie, welke gericht is op Erleuchtung en niet zozeer op Aufklärung.
• Krijg je zicht op je eigen individuatieproces als zijnde een ‘heilig huwelijk’ tussen de duistere en lichte aspecten van je persoonlijkheid.
• Ben je in staat om via de weg van de kunst bij je eigen ziel en die van anderen te komen.
• Zie je in hoe met name in de dieptepsychologie (van bv. Jung) de alchemistische levensvisie een centrale plaats heeft.

Accreditatie

Aan deze cursus zijn géén bij- en nascholingspunten (PE-punten) toegekend.

Opleidingen die bij deze cursus aansluiten

• Verlies-, Rouw- & Stervensbegeleiding
• Spiritualiteit & Zingeving
• Energetisch Therapeut
• Geestelijk Begeleider

Over de docent

Dr. Tjeu van den Berk studeerde theologie in Rome, Lyon en promoveerde in Nijmegen. Hij schreef verschillende boeken over de raakvlakken tussen religie, psychologie en kunst. Zijn studies over Die Zauberflöte staan centraal tijdens deze Capita Selecta-cursus.