Door Joep Wijsbek

Wees lief voor deze ziel is een persoonlijk verhaal over een man die hem vanaf zijn vijftiende jaar wist te boeien. Frank Kazenbroot heeft Leonard Cohen vanaf 1973 gevolgd, tot op de dag van zijn sterven in 2016. Het is een vertaling van ‘Gentle this soul’. Dat zijn de woorden die aan het einde van het refrein van het lied ‘The Window’ uit 1979 klinken. Cohen roept daarin op om deze ziel lief te hebben. De ziel van de mens die worstelt met tegenstrij­dige krachten. De ziel van Cohen zelf. De ziel van jou en mij. Het is een hartverwarmende oproep om barmhar­tig te zijn.

Wees lief voor deze ziel bestaat uit vijf hoofdstukken en veertig vensters. Daarmee probeert Kazenbroot het leven van Cohen in beeld te brengen. Hij beschrijft deze, zoals hij dat zelf formuleert, vanuit zijn eigen geestelijke appartement. Ik licht enkele van deze vensters uit met een korte toelichting.

Een intieme buitenstaander

Frank Kazenbroot beschrijft hier hoe de poëzie van Leonard Cohen verschillende werelden voor hem opende. En zoals vaker lopen deze werelden bij Cohen in elkaar over. De zinnen van Cohen werken voor Kazenbroot als Koans. Als hij erover nadenkt begrijpt hij ze niet, maar als hij diep naar zijn binnen­ste gaat, ontdekt hij de waarheid onder de woorden.

Leonard Cohen was volgens Kazenbroot een kunstenaar die zich moeilijk liet kennen. Hij was een eenling die zich liet raken door wat voor zijn ziel van belang was. In wezen was hij een eenzame man die in een boekje opschreef wat er in zijn ziel naar boven kwam drijven.

Een soort van credo

Op ‘The Future’ staat het bekende ‘Anthem’. Leonard Cohen was heel tevreden over dit lied. Hij had er jaren aan geknutseld en toen het klaar was zei hij dat dit het lied was dat hij had willen schrijven. Het credo van Cohen is een heel persoonlijke belijdenis. Hij heeft de coupletten van dit lied afgewisseld met een refrein dat inmiddels beroemd is geworden en dat een soort antwoord geeft op de zoekende vragen die gesteld worden. Frank Kazenbroot schrijft daarover: ‘Het credo van Cohen geeft hoop in bange dagen’.

Iedereen zingt hallelujah

Toen Cohen het nummer ‘Hallelujah’ in 1984 zong, luisterden er niet veel mensen naar. Pas na het succes van het wereldse ‘I’m Your Man’ uit 1988 gingen andere artiesten het lied zingen. Je hoefde geen religieuze identiteit te hebben om ‘Hallelujah’ te cove­ren. Iederéén bleek het te kunnen zingen. Cohen zelf heeft de nodige verwijzingen naar zijn joodse traditie in de tekst verwerkt. Zijn religieuze houding komt erin naar voren, maar twijfelend en bescheiden. Hij zingt: ‘Maybe there’s a God above.’ Het zou kunnen zijn maar misschien ook niet.

Het zonlicht kwam in mijn kamer

In 2001 verscheen ‘Ten new songs’, het eerste album van Cohen nadat hij een aantal jaren in een ZEN-klooster had doorgebracht. Op dit album zingt hij vaak over de liefde. In het lied ‘Here it is’ zingt hij: ‘And here is the love, that’s it all built upon’. Liefde is hier en nu. Het refrein van dit lied bevat een nuchtere boeddhistische boodschap. ‘May everyone live, and may everyone die. Hello, my love, and my love, Goodbye.’ Moge iedereen leven en sterven met een liefde die komt en gaat.

Een dankbare oude man die kan huppelen

Op zaterdagavond 12 juli 2008 trad Leonard Cohen op in cultuurpark Westergasfabriek te Amsterdam. Frank Kazenbroot was daarbij. Cohen was op dat moment 73 jaar. Een van de hoogtepunten was het zingen van ‘Hallelujah’. Hier stond een zanger te zingen over een eenzaam en gebroken hallelujah maar dan wel samen met duizenden zielsverwanten die zijn ervaringen deelden. Hier klonk warme en dienstbare muziek die de poëtische teksten extra ondersteuning gaf.

Requiem

Met ‘You want it darker’ nam Cohen afscheid van deze wereld en van zijn vrienden. Dit album is zijn persoonlijke requiem, hoewel het misschien passender is om te spreken van zijn persoonlijke Kaddish. Cohen maakt hierin duidelijk dat hij klaar is om te vertrekken naar de andere kant.

Leonard Cohen is ter ziele gegaan in 2016. Voor Frank Kazenbroot is hij met zijn liederen nog altijd bij ons. Volgens hem benoemde Cohen de donkere kanten van het bestaan, maar was er ook altijd wat licht in de marge te vinden. In ieder geval ging de allerlaatste zin op dit album van Cohen over liefde.

De lezer kan dit boek het beste afwisselen met het luiste­ren naar het album of het lied dat in een van de vensters aan de orde komt. Volgens Kazenbroot geniet je dan het meeste. Ik ben het van harte met hem eens.

 

Wees lief voor deze ziel. Veertig vensters op Leonard Cohen | Frank Kazenbroot | Berne Media | 2019 | € 16,90