‘Het Zelf moet men zien, horen, overdenken, in meditatieve aandacht verwerkelijken’

Utrecht – 16 januari. Het woord upanishaden betekent letterlijk vertaalt ‘zitten aan de voeten van de leraar’. In dit geval is dat spiritueel filosoof Hilde Debacker, en zit het tiental cursisten niet aan haar voeten, maar samen met haar aan een ronde tafel. Ter stimulering van het innerlijk licht wordt een kaars ontstoken. Aandachtig lezen de cursisten teksten uit De Upanishaden, uit het laatste deel van de Veda’s. Vanavond en de volgende keer wordt gelezen uit de klassieke verzameling Upanishaden en tijdens de derde avond zal de Ramana Upanishad van de 20^e-eeuwse Advaita Vedanta-leraar Ramana Maharshi centraal staan.

Close reading
Debacker maakt duidelijk hoe je deze meditatieve wijsheidsteksten kunt lezen en hoe ermee om te gaan. Wat staat er precies? Wat is de essentie ervan? Wat raakt je en welke vragen heb je? Na een korte mediatie en het daarna hardop lezen van de tekst, herlezen de cursisten deze in stilte. Een vorm van ‘close reading’: de tekst zelf laten spreken en zo tot de diepere betekenis proberen te komen. Dat bij de Veda’s de relatie leraar – leerling van belang is wordt tijdens deze cursus al snel duidelijk, want teksten gaan niet alleen leven door ze zelf te lezen, maar vooral ook als er uitwisseling over is en er enige verduidelijking aan wordt toegevoegd.

De Dood en Nachiketas

In de vertelling van de Katha Upanishad maken we kennis met Ushan Vājasravasa en zijn zoon Nachiketas, waarbij tijdens een offerritueel Vājasravasa zijn tamelijk armzalige bezittingen, scharminkels van koeien, wegschenkt. Nachiketas maakt zich zorgen over dit offer en zet er vraagtekens bij. Uiteindelijk leidt het tot een gesprek tussen de Dood en Nachiketas. Na de vertelling wisselen de cursisten en Debacker met elkaar uit over wat het verhaal opgeroepen heeft. Zij verheldert daarbij de woorden en teksten waar groepsleden vragen over hebben. De cursisten geven ook hun eigen ervaringen en gevoelens weer over wat deze Upanishad bij hen oproept.

Meditatief lezen

In de loop van de avond wordt duidelijk dat, al lezende en in gesprek met elkaar, de diepste waarheden inderdaad niet louter met ons denkvermogen gevat kunnen worden. Het toeleggen op een vorm van verstild of meditatief lezen kan ertoe bijdragen dat gaandeweg een aantal inzichten uit de Upanishaden gaan ‘leven’ in plaats van ze louter verstandelijk te begrijpen.

Paul Delfgaauw

Beeld: Deel van een manuscript van de Katha Upanishad (Sanskriet) (Wikimedia Commons)