Studiecoördinator
Bijzondere spirituele ervaringen zijn allang niet meer voorbehouden aan mystici op een berg. Gewone mensen volgen een spiritueel of religieus pad met oefeningen, contemplatie, psycho-actieve middelen of intensieve (bijbel)studie en komen terecht in bijzondere geestestoestanden. Vaak gaat dat goed en zijn de ervaringen een verrijking. Soms gaat het niet goed. Door allerlei oorzaken kan een spirituele ervaring aanleiding zijn tot psychische klachten. Om het nog ingewikkelder te maken: iemand met psychische klachten kan deze juist ervaren als spiritueel en betekenisvol, en naast een medische diagnose andere frames gebruiken om de ervaringen te duiden.
Als hulpverlener kan het lastig zijn om te navigeren in deze wereld van persoonlijke verhalen, eclectische spirituele denkbeelden en religieuze affiliaties. Binnen de GGZ blijft zingeving één van de meest onvervulde zorgbehoeften, terwijl spirituele ervaringen juist steeds vaker voorkomen in de behandelpraktijk. Het concept ‘Spiritual Emergency’ (spirituele crisis) komt daarbij in meerdere vormen naar voren: Kundalini-ontwaken, sjamanistische roeping, ego-dood. Zonder adequate kennis loop je als professional het risico deze ervaringen te pathologiseren òf juist te bagatelliseren – met alle gevolgen voor het herstelproces van je cliënt.
Deze leergang kijkt naar spirituele crisis vanuit een helikopterview. We luisteren naar filosofen, religiewetenschappers, psychiaters en ervaringsdeskundigen en vormen zo onze eigen visie. Ook naar zorg kijken we vanuit verschillende perspectieven: regulier, complementair én geestelijke verzorging. We brengen mensen uit de verschillende beroepsgroepen bij elkaar voor interprofessionele samenwerking – met oog voor verantwoordelijkheden, veiligheid en bovenal: betere zorg voor de cliënt.
Als studiecoördinator bekijk ik graag met jou of deze opleiding past bij jouw behoefte om een genuanceerde, evidence-informed blik te ontwikkelen op spirituele ervaringen in de behandelpraktijk. De leergang biedt concrete handvatten om het onderscheid te maken tussen spirituele ontwikkeling en psychopathologie en om een professionele houding te ontwikkelen die recht doet aan de complexiteit van deze ervaringen. Mijn hart ligt bij het verbinden van mensen en domeinen in de praktijk, ik wandel graag een stukje met je mee.
Merel de Waard
Studiecoördinator, docent Spiritual Emergency
Opleiding Spirituele Crisis & GGZ
De opleiding Spirituele Crisis & GGZ (SC&GGZ), op hbo-niveau, is opgezet met experts uit verschillende domeinen en met ervaringsdeskundigen.
- Je leert hoe je samen met je cliënten de rode draad terugvindt in hun leven met ruimte voor alle denkbeelden die voor hen betekenis hebben.
- Je leert verschillende visies op spirituele crisis, vanuit de psychiatrie, filosofie en diverse culturen en levensbeschouwingen.
- Je proeft aan behandelvormen die door ervaringsdeskundigen als behulpzaam werden benoemd, zowel uit de GGZ als uit naastgelegen professies.
- Er is aandacht voor domein overstijgende interprofessionele samenwerking in de praktijk.
- Je krijgt les van mensen uit de psychiatrie, geestelijke verzorging, filosofie / menswetenschappen en ervaringsdeskundigen.
- Je volgt modules op 24 zaterdagen (voor BIG geregistreerde deelnemers) of 25 zaterdagen (voor deelnemers met een registratie bij een niet-BIG beroepsvereniging zoals de SKGV).
Leerlijnen en modules Spirituele Crisis & GGZ (SC&GGZ)
In de opleiding wordt gewerkt met ervaringsgericht leren: jouw werk- en levenservaring vormen een belangrijk inbreng. Dit ervaringsgericht leren krijgt vorm in theoretische en praktijkgerichte modules. Deze zijn in een aantal leerlijnen zijn ondergebracht. Hieronder lees je welke leerlijnen dat zijn, welke modules daarin gegeven worden en in het kort de inhoud per module.
Mocht je student bij ons worden, dan krijg je toegang tot de studentenomgeving. Daar staan de modules uitgebreider beschreven.
Aftrap
‘Spiritualiteit en psychiatrie’ – Rogier Hoenders PhD, Psychiater en hoogleraar leefstijl en zingeving Groningen
Werken vanuit visies op Spirituele Crisis
De eerste module legt de grondslag voor het begrip ‘Spirituele Crisis’. Ervaringsdeskundigen uit de focusgroepen gaven aan dat ze het heel belangrijk vinden dat behandelaren enige kennis hebben van spirituele crisis, ook als ze er zelf ‘niks mee hebben’. We bekijken in deze leerlijn de grondslag voor het begrip vanuit verschillende bronnen: wetenschap, literatuur, ervaringsdeskundige bronnen, praktijk. Van pogingen om het fenomeen toe te voegen aan de DSM tot en met levensverhalen.
Module ‘Spirituele Crisis – wat is dat?’
Colleges:
- Welkom en inleiding Spirituele Crisis – Merel de Waard, antropoloog, M.A.
- Een reden om te leven – Bart van den Brink, psychiater, PhD
- Kundalini ontwaken – José Hoekstra, antropoloog, cliëntondersteuner en ervaringsdeskundige
- Transformatie of psychose? – Marc Altena, ervaringsdeskundige en geestelijk begeleider
- Bipolariteit en betekenis – Eva Ouwehand, geestelijk verzorger, PhD
- From emergence to emergency – Patte Randal, psychiater, PhD
- From emergency to emergence – the journey to recovery – Patte Randal, psychiater, PhD
- Spiritual emergency: history and current practice – Emma Bragdon, PhD, klinisch psycholoog
Leerlijn ‘Visies op Spirituele Crisis’
Na afronding van de eerste module, ‘wat is spirituele crisis?’, hebben we enigszins een idee van wat dit begrip inhoudt. We hebben echter nog geen (wetenschappelijke) duiding. Toch is dat ambitieuze doel onderdeel van deze leergang. Hoe kun je op een wetenschappelijk verantwoorde manier iets zeggen over een fenomeen dat de wetenschap op alle fronten ontglipt? Je kunt misschien Gods bestaan wetenschappelijk bewijzen noch ontkrachten, maar je kunt wel je licht laten schijnen over spirituele ervaringen en psychisch lijden vanuit fenomenologie, filosofie en religiewetenschappen. Wetend dat al deze wetenschapsgebieden niets kunnen zeggen over het waarheidsgehalte van de ervaringen van mensen, maar wel kunnen beschrijven wat we zien, denken en met elkaar delen.
In deze leerlijn doen we precies dat: we beschrijven, we analyseren en we synthetiseren onze ideeën. Wellicht inspireert het je om je eigen onderzoek te doen, of dat nou zelfonderzoek is of letterlijk een onderzoeksproject in een tak van wetenschap die je beheerst.
Modules:
- Reflecties op behandelingen bij spirituele crisis – Wouter Kusters, PhD Filosofie
- Transpersoonlijke psychologie – Hein van Dongen, PhD Filosofie
- Perspectieven op Spirituele Crisis – Daan Oostveen, PhD Religie en Theologie
- Psychedelics, meditation and consciousness – Daan Keiman (Open Foundation) en Nicki Cowen
Leerlijn ‘Is dit echt, of ben ik gek?’
In de focusgroepen vertelden alle deelnemers dat ze behoefte hadden aan iemand om hen te helpen om hun ervaringen te duiden. De deelnemers die deze hulp kregen, waren hier heel blij mee. Ook als behandelaar en cliënt/patiënt niet hetzelfde dachten over de ervaringen, was dit nog steeds behulpzaam. De deelnemers die deze hulp niet hebben gehad, hebben deze erg gemist. Gelukkig is het al lang niet meer zo dat binnen de GGZ alle bijzondere ervaringen af worden gedaan als ziek of gek. Toch is het bieden van hulp bij het duiden van je ervaringen niet voor elke behandelaar even gemakkelijk. De ervaringsdeskundige deelnemers aan de focusgroepen gaven aan dat er een fijne lijn is tussen begrip voor iemands ervaringen en zorg voor iemands welzijn. Hoe geef je ruimte om ervaringen en gedachtegangen te bespreken, maar bied je ook veilige kaders waarin iemand kan herstellen?
In deze leerlijn bekijken we verschillende benaderingen van bijzondere ervaringen én leren we in de colleges ‘Resonantie’ hoe we het beste een open houding aannemen in gesprekken en, in een behandelrelatie waarin je met elkaar resoneert, iemand kunt helpen om weer met zichzelf en diens omgeving te resoneren. Hierbij is aandacht voor verschillende culturen waarmee iemand zich verbonden kan voelen (waarmee die resoneert).
Module ‘Is dit echt, of ben ik gek?’
Colleges:
- Gedachten uitpluizen, CGT bij vreemde gedachtengangen met een religieuze/spirituele inhoud – Hanneke Schuurmans, psycholoog, PhD
- Regressie of psychose? – Pauline Kuin, ervaringsdeskundige, Sociaal Pedagogisch Hulpverlener en spiritueel begeleider
- Stemmen horen; van ziekte naar betekenis – Peter Oud, voorzitter stichting Weerklank
Module ‘Resoneren met je roots; (sub)cultuursensitieve zorg bij spirituele crisis’
Elias Simonse en Monica Resowidjojo
Leerlijn ‘Interprofessioneel werken’
Cliënten met een hulpvraag op het gebied van spirituele crisis binnen en buiten de GGZ hebben duidelijke wensen met betrekking tot hun hulpverlening, zo bleek uit de focusgroepen van ons action research onderzoek. Daarbij zouden ze willen dat hun hulpverleners met elkaar overleggen en, als dat kan, van elkaar leren. In deze leerlijn besteden we nadrukkelijk aandacht aan doorverwijzen en veilig en effectief samenwerken. Tijdens de leergang werken de studenten aan een casus uit hun eigen praktijk, die in de laatste bijeenkomst wordt ingebracht in een virtueel interprofessioneel overleg.
Module ‘Interprofessioneel werken’
Colleges:
- Interprofessioneel werken in de praktijk – Merel de Waard en Joost Baas
- Van Winti tot Chi; transculturele ziektenarratieven en behandelingsperspectieven – Steven Vreden
- Mind & body interventies – psychiater Femke Verduin en vaktherapeuten Sarita en Erin (beweging, lichaamswerk en beeldende therapie)
- Bedoel jij wat ik bedoel? Praten over energie – Fons Dekkers, PhD Geneeskunde/Recht
- Bruggen bouwen in de zorg – Herman van Wietmarschen, Louis Bolk instituut
- Ademruimte voor de waanzin – Tim Knoote, ervaringsdeskundige UMC en ademtherapeut
- Islamitisch perspectief – Ayşegül Şahin, islamitisch geestelijk verzorger
- Energie en psychische stabiliteit – Peter Kampschuur, psycholoog
- Interprofessioneel werken in de praktijk – Merel de Waard en Joost Baas
Praktijkweekend
Zaterdag 27 juni: Resoneren met klank – Monica Resowidjojo Zondag 28 juni: Stiltedag – Peter Kampschuur
Deze onderdelen zijn onder voorbehoud en kunnen nog worden gewijzigd voor aanvang van de leergang.
Roosters
De roosters van de opleiding SC&GGZ kun je inzien/downloaden door op onderstaande buttons te klikken.
Rooster SC&GGZ jaar 2026
Disclaimer: Wijzigingen van de roosters kunnen te allen tijde plaatsvinden.
Download hier de lijst met verplichte literatuur voor deze opleiding.
Literatuur SC&GGZ jaar 2026
Literatuur die daarnaast wordt aanbevolen is begin december hier en in de studentenomgeving beschikbaar.
Studiebegeleiding
De studiebegeleiding wordt gegeven door de studiecoördinator Merel de Waard.
Een studie oppakken naast je baan, vrijwilligerswerk en/of je gezin vraagt om een goede inpassing in een werkweek. Vanuit de Academie voor Geesteswetenschappen krijg je daarbij ondersteuning.
Merel de Waard is voor de duur van de opleiding een luisterend aanspreekpunt voor studiegerelateerde vragen.
Studieopzet en toetsing
Op de Academie volg je een modulair onderwijsaanbod met hoor- en werkcolleges. Daarnaast wordt de nodige thuisstudie van je gevraagd. Thuisstudie is een belangrijk onderdeel van het leerproces.
Eindverslag en certificering
In de module ‘Interprofessioneel werken’ schrijf je een eindverslag op basis van een casus uit je eigen praktijk. Tijdens dit gedeelte van het leerproces kan het behulpzaam zijn om met een medestudent van gedachten te wisselen over de inhoud van je verslag. Deze vorm van uitwisseling stimuleert het wederzijdse leren. Aan het einde van deze module neem je deel aan een virtueel interprofessioneel overleg.
Zodra je het eindverslag gereed hebt, verstuur je dit naar je docent via de studentenomgeving op onze website. Na beoordeling zal een docent je feedback doorgeven en draagt er zorg voor dat dit in je examendossier wordt opgenomen.
Je certificaat wordt uitgereikt op basis van aanwezigheid gedurende de gehele leergang (maximaal tweemaal afwezig), je eindverslag en deelname aan het virtuele interprofessionele overleg.
In de regel krijg je zes weken de tijd om een opdracht te maken. De docent krijgt ook zes weken de tijd om opdrachten na te kijken. Gestreefd wordt naar een nakijktijd van drie weken. Opdrachten zijn tien jaar geldig.
Evaluatie
We vragen je regelmatig een korte digitale evaluatie van een gevolgde module in te vullen. Voor ons zijn evaluaties een belangrijke bron van informatie om de kwaliteit van het onderwijs te verbeteren en onze accreditaties te behouden of verwerven.
Studieklimaat
Het studieklimaat binnen de Academie kenmerkt zich door een respectvolle openheid en dialoog en is een afspiegeling van het onderwijs dat niet aan één religie of levensbeschouwing gebonden is. Ons studieklimaat wordt eerder gekenmerkt door een onderzoekende houding dan het vinden van onvoorwaardelijke antwoorden op de grote vragen van het leven. Studenten leren niet alleen van de docent maar ook van medestudenten.
Door met een open hart van én met elkaar te leren, ontstaan er hechte jaargroepen met studenten die elkaar ondersteunen en verrijken tijdens de opleiding. Veel studenten ervaren de onderlinge verbinding als thuiskomen bij gelijkgestemden.
De Academie heeft een protocol voor grensoverschrijdend gedrag en een externe vertrouwenspersoon en klachtenfunctionaris.
Erkenning en accreditaties
Accreditatie wordt aangevraagd bij de NVVP, het NIP, V&VN en SKGV. Bij voldoende belangstelling kunnen andere accreditaties worden aangevraagd. Een aanvraag betekent niet dat de accreditatie wordt toegekend, dus hier kunnen geen rechten aan worden ontleend.
Beroepsvereniging
Studenten van de Academie voor Geesteswetenschappen kunnen een student-lidmaatschap aanvragen bij de VGVZ (Vereniging van Geestelijk VerZorgers) in de sector Institutioneel Niet Gebondenen (SING). Op deze manier raak je al tijdens je opleiding verbonden met het vakgebied van geestelijke verzorging en diens beoefenaren.
