Psychiatrie en zingeving
Masterclass
Docent Marc Rietveld
Zaterdag 18 en 25 januari en 1 en 8 februari 2025
Van 10.30 – 13.00 uur
Geaccrediteerd door Landelijke Vereniging POH-GGZ
Waar de masterclass over gaat
Mensen met psychische problemen worstelen vaak met zingeving: het vertrouwen in zichzelf en de toekomst staat onder druk, door de psychische problemen zijn er problemen in werk en relaties, het eigen gevoelsleven is verwarrend en onbetrouwbaar. Door het stigma van behandeling en opnames verandert het eigen zelfbeeld in die van een patiënt. Hoe moeten zij verder met hun leven, wat is hun perspectief? Psychische problemen brengen talloze levensvragen met zich mee.
In de recent gepubliceerde Kwaliteitsstandaard ‘Zingeving in de psychische hulpverlening’ wordt daarom terecht gesteld dat zingeving een rode draad zou moeten zijn in de ondersteuning en hulp aan mensen met psychische problemen. Mede op basis van de standaard wordt in deze masterclass onderzocht hoe zingeving en psychische problemen samenhangen en hoe aandacht voor zingeving een plek zou moeten hebben in de geestelijke gezondheidszorg.
Deze masterclass heeft tot doel:
- Inzicht te krijgen hoe zingeving, cultuur en psychische problemen samenhangen en hoe ook onze eigen samenleving en cultuur bijdraagt aan het ontstaan van psychische problemen;
- Kritisch te reflecteren op het overheersende medische model in de huidige ggz en de perspectieven die een andere, ‘nieuwe’ ggz biedt;
- Te verkennen op welke wijze zingeving als rode draad kan dienen in diagnostiek, behandeling en herstel van mensen met psychiatrische problemen;
- Handvatten te bieden om dit binnen de eigen rol en functie te concretiseren;
- Stil te staan bij psychische worstelingen in het eigen leven en wat ons daarbij heeft geholpen.
De vier bijeenkomsten hebben in grote lijnen de volgende inhoud:
Bijeenkomst 1: Zingeving en psychische kwetsbaarheid: waar hebben we het over?
In deze bijeenkomst verkennen we het verschijnsel van psychische problemen binnen hun culturele en historische context. Veel psychische ‘stoornissen’ zijn cultureel relatief. Op grond waarvan maken mensen het onderscheid tussen ‘gek’ en ‘normaal’?
We bespreken de geschiedenis van de psychiatrie en de sterke medicalisering sinds de jaren 80 van de vorige eeuw. Wat betekent dat voor wie ‘psychiatrisch patiënt’ is in deze tijd? Hoe bepalen (impliciete) denkbeelden het leven van mensen met een psychische kwetsbaarheid, welke rol hebben geloof en levensbeschouwing? Ook verkennen we hoe onze huidige samenleving bijdraagt aan het ontstaan van psychische problemen, en wat dat betekent voor hoe we psychische problemen duiden: wie is hier nu eigenlijk ‘ziek’? Op basis hiervan reflecteren we kritisch over hoe de ggz op dit moment functioneert.
Bijeenkomst 2: Zingeving en diagnostiek
Hoe kom je achter de oorzaken van psychische problemen? Soms is er een duidelijke lichamelijke oorzaak, meestal is er sprake van een combinatie van factoren, en in veel gevallen is er lichamelijk geen oorzaak te vinden.
In deze bijeenkomsten bespreken we de huidige diagnostische praktijk. Welke functie vervult de DSM? We staan stil bij andere diagnostische benaderingen zoals de netwerk intake van Floortje Scheepers en het belang van het horen en erkennen van het ‘eigen verhaal’. We verkennen het belang van aandacht voor zingeving binnen de diagnostiek en hoe dit in de praktijk vorm krijgt. Ook voeren we een ‘zelfdiagnose’ uit: wat zijn onze eigen psychische kwetsbaarheden en hoe gaan we daarmee om?
Bijeenkomst 3: Zingeving en behandeling
Wat zeggen ervaringsdeskundigen zelf over wat hun heeft geholpen? Op basis van hun en ook onze eigen verhalen bespreken we in deze bijeenkomst hoe belangrijk aandacht voor zingeving en de eigen (spirituele) ervaringen is binnen een behandeling. We bespreken verschillende klassieke psychotherapeutische stromingen waarin zingeving een centrale rol speelt, zoals de logotherapie van Viktor Frankl en de existentiële psychotherapie van Irvin Yalom.
Verder staan we stil bij een aantal meer eigentijdse ‘derde generatie gedragstherapieën’ zoals ACT en compassietraining, en ook bij de grote betekenis van vaktherapie en lichaamswerk. We reflecteren op het grote belang van een vertrouwensrelatie tussen de behandelaar en de persoon die zij behandelt en het ondersteunen van de eigen regie in het behandeltraject. We staan stil bij wat ons zelf heeft geholpen bij onze eigen psychische worstelingen en hoe dit invloed heeft op ons denken en handelen. Tenslotte denken we na over wat onze eigen rol in de behandeling is en of we die anders zouden willen vormgeven.
Bijeenkomst 4: Zingeving en herstel
In deze laatste bijeenkomst verkennen we, opnieuw aan de hand van ervaringsverhalen, hoe mensen hun eigen herstel zien en hoe zij de periode van ‘psychische ziekte’ hebben geïntegreerd in hun levensverhaal. Op welke wijze hebben deze ervaringen de persoon gevormd die zij nu zijn en hoe gaan ze daarmee om? Wat was nodig voor hun herstel, hoe hebben zij weer een eigen plek in deze wereld gevonden?
We bespreken het belang van lotgenotencontact en ‘herstelacademies’, en hoe centraal het thema zingeving daar vaak staat. En welke functie hebben andere (spirituele) gemeenschappen? We reflecteren over of en zo ja hoe we de spirituele ontwikkeling van mensen met een psychische kwetsbaarheid kunnen zien als geestelijke groei of persoonlijke ontwikkeling. Tenslotte brengen we lijnen vanuit de andere bijeenkomsten samen en reflecteren we over hoe wij in ons eigen werk en leefsituatie de aandacht voor zingeving vorm willen geven.
Literatuur en huiswerk
- Kwaliteitsstandaard ‘Zingeving in de psychische hulpverlening’.
- De docent zal aanvullende literatuur verstrekken.
- Deelnemers brengen eigen levenservaringen en eigen casuïstiek in.
Voor wie is deze masterclass?
Deze masterclass is van belang voor geestelijk verzorgers, ervaringsdeskundigen, andere professionals werkzaam in de psychische hulpverlening en overige belangstellenden.
Vaardigheden en competenties na het volgen van deze masterclass
In deze masterclass worden de volgende (CanMEDS) competenties verder ontwikkeld:
- Vakinhoudelijk handelen: inzicht in hoe zingeving van belang is binnen de zorg aan mensen met een psychische kwetsbaarheid en praktische handvatten om hieraan vorm te geven.
- Communicatie: ontwikkeling van een houding en gesprekstechnieken gericht op het helpen verkennen van levensvragen en het zoeken naar zingeving bij mensen met een psychische kwetsbaarheid.
- Samenwerking: inzicht in de diverse functies en rollen binnen de wereld van de GGZ en hoe zingeving hierin een rode draad kan vormen, en reflectie over de eigen functie en bijdrage in dit opzicht binnen de eigen werkomgeving.
- Kennis en wetenschap: kennis van de laatste ontwikkelingen in het onderzoek naar zingeving, spiritualiteit en religie binnen de psychische hulpverlening.
- Maatschappelijk handelen: reflectie op de impact van de wijze waarop de GGZ in onze samenleving is georganiseerd op het leven van mensen met een psychische kwetsbaarheid.
- Professionaliteit en kwaliteit: het helpen leveren van respectvolle en goede zorg met aandacht voor zingeving en perspectief en het overdenken van de eigen rol daarin.
Accreditatie
Deze masterclass voldoet aan de criteria zoals gesteld in het accreditatiereglement van de Landelijke Vereniging POH-GGZ en is geaccrediteerd voor nascholing praktijkondersteuners – 10 PE-punten.
Over de docent
Marc Rietveld is opgeleid als theoloog en filosoof aan de Universiteit Utrecht. Na zijn studie heeft hij in diverse functies gewerkt, waaronder docent, politicus en IT-professional. De afgelopen 25 jaar heeft hij zich verder geschoold als counselor, mindfulness- en compassietrainer en voorganger. Marc heeft ruime ervaring als geestelijk verzorger binnen de GGZ, onder meer bij Altrecht en Fivoor. Momenteel werkt hij bij het UMC Utrecht en het Centrum voor Levensvragen Midden-Nederland.
Praktische informatie
Data: zaterdag 18 en 25 januari en 1 en 8 februari 2025
Tijd: 10.30 – 13.00 uur
Kosten: € 345 (€ 315 voor Academiestudenten en leden van de AvG Alumnivereniging)
Locatie
Gerrit Rietveld College
Eykmanlaan 1200
3571 KH Utrecht
Routebeschrijving