“We zijn niet verantwoordelijk voor de gedachten die op ons afkomen, wél hoe we ermee omgaan.” 

Door Annet Hoeijmans-Boon

Dit schrijft Anselm Grün in zijn boek ‘Een jaar met de woestijnvaders’. Anselm Grün, geboren in 1945, is monnik en hoofdeconoom in de Benedictijnenabdij van Münsterschwarzach (Duitsland). Als geestelijke begeleider en raadgever behoort hij vandaag de dag tot één van de meest gelezen christelijke auteurs. Zijn boeken gaan over tijdloze en universele thema’s als schuld, angst en frustratie en helpen lezers die zichzelf beter willen leren kennen op weg.

 In dit boek heeft Grün teksten van oude monniken, de woestijnvaders, uit de jaren 300-500 opgenomen en toepasbaar gemaakt voor onze tijd.

Wie zijn de woestijnvaders?

In de vierde eeuw van onze jaartelling ontvluchtten een aantal contemplatieve christenen – onder wie de woestijnvaders – de decadentie van het leven in de stad en trokken zich terug in de woestijn van Egypte en Palestina om hun leven geheel aan de geest te wijden. De grootsten onder hen werden ervaren spirituele leraren. Zij beschikten over het vermogen om verschillende stadia op het spirituele pad in kaart te brengen. Deze woestijnvaders hebben diep in hun gedachten gegraven. Ze beschouwden deze gedachten als zielenroerselen van het menselijk hart. De laatste jaren bestaat er ook in de psychologie belangstelling voor de ervaringen van de woestijnvaders. Men voelt kennelijk aan dat er pareltjes in deze oude teksten verborgen zitten.

Interpretaties

De manier van interpretatie heeft gevolgen voor je gedachten en je gevoelens ten opzichte van de ontvangen informatie. Evagrius van Pontus (345-399) was bijvoorbeeld een van de woestijnvaders die zielenroerselen zag als gedachten, emoties en impulsen met een grote lading, die tegen wil en dank in het hart van de mens opkomen. Voor de monniken van toen – en in de huidige tijd voor ons – is het een uitdaging om manieren te vinden hier zodanig mee om te gaan dat dit ons niet beheerst. Als deze emotionele ladingen ons wél beheersen kunnen ze ons onze innerlijke vrijheid afnemen. Evagrius verdiepte zich intens in de Bijbel. Maar dan wel in de Griekse vertaling van de oorspronkelijk in het Hebreeuws geschreven Bijbel. Hij was ervan overtuigd dat het belangrijk was om je een tijdlang met één (Bijbel)woord bezig te houden; erover te mediteren en te contempleren. Zo maakte je via het Woord contact met de genezende krachten van het Goddelijke die in onze ziel al beschikbaar zijn. Hij laat verschillende wegen zien om, dwars door deze gedachten heen, innerlijke rust en vrede te vinden. In het spraakgebruik van die tijd werden deze gedachten ook wel demonen of boze geesten genoemd. In onze tijd noemen we dit onze schaduwzijden: de menselijke psychologische complexen en projecties.

Uitnodiging en aanmoediging

Grün nodigt de lezer uit en moedigt via zijn teksten aan om eerlijk bij jezelf te rade te gaan betreffende je gedachten en je zielenroerselen en niet automatisch ‘de wereld’ de schuld te geven van jouw problemen. Hij laat met dit boek zien dat ook de huidige mens van aloude ervaringen en wijsheden kan leren. Want juist in deze tijd worstelen veel mensen met hun emoties. De vorm die hij gebruikt is het concept van een dagboek of een jaarkalender. Elke dag van het jaar licht hij één tekst uit, voorzien van uitleg en hedendaagse voorbeelden waarmee hij de tekst relevant maakt voor de lezers van deze tijd. 365 Woestijnvader-wijsheden, voor elke dag van het jaar één. Oude wijsheden komen zo tot leven.

Terugkerende thema’s

Omdat ik het lezen van dit boek niet over een jaar uit kon spreiden heb ik het in relatief korte tijd gelezen. Daardoor viel het sterk op dat dezelfde thema’s steeds weer terugkeren, waarbij ik wel iedere keer werd meegenomen in een ander perspectief op hetzelfde thema. Het thema ‘zonde’ sprak mij niet aan. Wél het verantwoordelijkheid leren nemen voor je gedachten, de daaruit voortvloeiende emoties en het daarbij ontwikkelde gedrag. Wanneer we leren om verantwoordelijkheid te nemen voor onze gedachten en zielenroerselen, in plaats van de schuld buiten onszelf te leggen, kunnen we leren kiezen hoe we hier anders mee om kunnen gaan. Leren denken in mogelijkheden en zingeving, en dat toepassen in erbij horend gedrag.

Zin- en betekenisgeving

Bij elk van de woestijnvaders ontdek je gedachten en wijsheden die van betekenis kunnen zijn. Naar aanleiding van levenservaringen kun je je leren richten op het observeren van je gedachten en bijvoorbeeld enkele vragen overdenken:

• Wat betekent voor mij een zinvol leven?
• Wat wil ik van harte in het leven?
• Wat verwacht ik van mijzelf?
• Wat verwacht ik van anderen; van familieleden, van mijn partner, collega’s, vrienden?
• Waar word ik vrolijk van?
• Wat bevordert mijn welzijn en dat van anderen?

Op deze wijze kunnen de woestijnheiligen ook nu nog een bron van inspiratie zijn. Religie, mystiek, spiritualiteit, wat mensen daaraan beleven en hoe mensen daarmee omgaan is een persoonlijke en individuele weg. Temeer nu ‘geloof’ steeds meer loskomt van ‘instituten’ en hun overtuigende en gezaghebbende rol en invloed. Woestijnvaders – én woestijnmoeders – onderzochten spiritualiteit op hun eigen manier in die tijd.

Grün maakt met dit boek op een eenvoudige en uitnodigende manier een oeroude spirituele traditie toegankelijk voor de lezer.

 

Een jaar met de woestijnvaders – Beproefde wijsheid | Anselm Grün | 2019 | Uitgeverij Abdij van Berne | € 24,90

 

Annet (1948) is al vele jaren getrouwd, trotse moeder en oma. Ze studeerde o.a. Spirituele Psychotherapie en is werkzaam geweest binnen het bedrijfsleven als communicatietrainer. Zij heeft een eigen praktijk – Ennoia: centrum voor bewustwording – en werkt vanuit het fundamentele vertrouwen dat alle potentie voor verandering zich bevindt binnen het individu. Zo inspireert ze de ander via intuïtieve ontwikkeling zijn/haar eigen antwoorden te ontdekken en tot expressie te brengen.