Mijn lessen over grenservaringen

Door Willemijn Dicke

In het geweldige boek Fox and I verhaalt Catherine Raven over haar vriendschap met een vos. De schrijver is gepromoveerd biologe. De wetenschap schrijft voor dat wilde dieren geen persoonlijkheden hebben. Als je karaktereigenschappen gaat toedelen aan dieren, ben je aan het antropomorfiseren – zo’n beetje zonde nummer één in de biologie. Haar relatie met Vos laat haar echter heel andere dingen zien. Vos is nieuwsgierig, is soms beledigd en is dol op spelletjes. Hij haalt grapjes uit. Raven beschrijft hoe hun relatie zich verdiept tijdens de regelmatige bezoeken van Vos. 

De afwezigheid van haast

Waar ik aan bleef haken in dit verhaal, was de toewijding van de auteur. Of misschien beter: de afwezigheid van haast. Zo vertelt zij over de eerste ontmoeting. Raven zat in haar tuin. Ze had zojuist haar knie geschaafd en zag hoe een druppeltje bloed aan de oppervlakte van haar huid opbolde. Een vlieg landde op haar knie en dronk van de druppel bloed. Raven ging volledig op in dit tafereel, toen ze in de rand van haar blikveld een nieuwsgierige toeschouwer zag, Vos, die al gauw haar vriend zou worden.

Ik zou nooit een vos als vriend kunnen krijgen, alleen al omdat ik nooit doelloos stilzit. In plaats van te turen naar mijn knie, zou ik denken dat ik tien minuten over heb, en dat ik nu wel even dat zakelijke telefoongesprek kan voeren terwijl ik ondertussen de vaatwasser uitruim. Welnu: vossen hebben weinig op met efficiency of met een opgeruimd aanrecht. Ongedeelde, oprechte aandacht is een voorwaarde voor het aangaan van een vossenvriendschap.

Grenservaringen

Vanaf mijn dertigste heb ik grenservaringen gehad. Wat was dat lekker en groots. Niets liever wilde ik dan nog zo’n onderdompeling in liefde, zo’n stem met heldere boodschap, een dialoog met de natuur, zo’n lucide droom! Af en toe viel mij nog een ervaring toe. Maar ik wilde méér. En trouwens, dat afwachten beviel me niet. Zou ik die ervaringen kunnen afdwingen? Met de discipline van een topsporter werkte ik aan het vergroten van mijn gevoeligheid. Het resultaat van deze inspanning was even voorspelbaar als teleurstellend: niks grenservaringen of tekenen uit het universum.

Verdieping zonder verwachting

In Fox and I is Catherine Raven meester in het meebewegen. Ze kan Vos niet opleggen om haar te vertrouwen of om hun vriendschap te versnellen. Ze verdiept hun relatie door zonder verwachting, volop en voluit aanwezig te zijn. Ze weet nooit of deze ontmoeting vier minuten of vier uur zal duren. Of hij haar mee zal nemen naar zijn hol, of dat hij met haar en zijn jonkies zal gaan spelen. Juist omdat ze alles openhoudt, vallen haar de mooiste momenten toe.

Ik daarentegen deed mijn oefeningen vanuit een heel precieze verwachting en een welomschreven doel. Maar wat merkte ik: de openheid kan ik niet afdwingen met een bevel: ‘Sesam open u.’ Net zomin als een bloem in de knop zich laat bevelen om hier en nu te openen. Het enige wat ik kan doen, is de bloem koesteren.

Openheid laat zich niet forceren

Fox and I laat me nog iets zien. In mijn streven naar efficiency, concentreer ik me op het vergroten van een specifiek soort gevoeligheid. Mis! Die openheid laat zich niet forceren op dat geïsoleerde terreintje terwijl de rest van mijn lijf en de overige levenssferen star zijn. Jammer dat het éne waar ik zo in uitblink, namelijk efficiency, van nul en generlei waarde is op dit deel van mijn spirituele pad.

Ik oefen nog steeds. In observeren. In liefdevolle vriendelijkheid. In aanwezig zijn. In stil zijn. Als die nieuwe grenservaring uitblijft, heb ik in ieder geval een bijvangst: echt aanwezig zijn, gewoonweg zijn, rustig en vredig, zonder haast. Trouwens, wie zegt me dat dát niet de heilige graal is, in plaats van een nieuwe grenservaring?

Zo. En nu ga ik een tijdje uit het raam staren.

 

Willemijn Dicke (1970) is schrijver. Haar laatste boek is De Sjamaan en ik (2019, Prometheus) en gaat over haar zoektocht naar zingeving. Naast haar schrijverschap werkte zij in de wetenschap (universitair hoofddocent Bestuurskunde aan de TU Delft). Nu werkt ze als projectleider en organisatieadviseur. Daarnaast geeft Willemijn lezingen en masterclasses over werk & zingeving.